دلالت های تربیتی دیدگاه پست مدرنیستی لیوتار و نقد آن

در دنیای معاصر، آموزه های پست مدرنیسم به ویژه از دیدگاه لیوتار، کم کم به دیدگاه آشنایی تبدیل می شود، به طوری که در حوزه های گوناگون سیاست، هنر، ادبیات و به ویژه تعلیم و تربیت به شکل گیری مسائل جدیدی دامن می زند که ضرورت شناخت آن ها، مستلزم اجرای پژوهش است. این پژوهش با عنوان «دلالت های تربیتی دیدگاه پست مدرنیستی لیوتار و نقد آن» انجام شده و هدف اصلی آن شرح مبانی فلسفی (هستی شناختی، معرفت شناختی و ارزش شناختی) دیدگاه لیوتار و استنباط دلالت های تربیتی آن شامل اهداف آموزشی، برنامۀ درسی و شیوه های یاددهی ـ یادگیری و بیان کنندۀ بحران مدرنیسم و تعلیم و تربیت مدرن است. مدرنیسم در حکم اندیشه ای اجتماعی و فلسفی، با صفاتی نظیر انسان گرایی، آزادیخواهی، ناسیونالیسم، عقل گرایی، دین گریزی و مانند آن، تأثیری گسترده بر تعلیم و تربیت در ابعاد گوناگون آن داشته است.

هدف تعلیم و تربیت مدرن تربیت شهروند متمدن، متخصص و آزاد است. تعلیم و تربیت مدرن، علوم تجربی و فنی را بهترین محتوای برنامه درسی تلقی می کند و حس گرایی، تجربه گری و عقلانیت را به عنوان بهترین شیوۀ شناخت و روش های مبتنی بر آن را بهترین شیوۀ آموزش و یادگیری می داند. لیوتار و دیگر متفکران پست مدرن، مدعی اند که مدرنیسم، با چنین ویژگی هایی، مشکلاتی جدی به دنبال دارد، زیرا دیگر جنبه های وجود بشر و نیز فرهنگ ها، ارزش ها و عقاید دینی گروه های دیگر را نادیده می گیرد.

 تعلیم و تربیت پست مدرن، مبانی جهانی و ثابتی ندارد، بلکه محلی و موقتی است. بنابراین بر گفتگو، تکثرگرایی، تفاوت، دگربودگی، بررسی های فرهنگی و ضد استبدادی و انتقاد تأکید دارد. پست مدرنیسم خطرات مطلق گرایی و سلطۀ دیدگاه های اکثریت حاکم، فراروایت ها، فراگفتمان ها و فرازبان ها را آشکار و بر اهمیت دیگر دیدگاه های اقلیتی و محلی تأکید می کند. لیوتار عمدتاً در مورد تصمیمات آموزشی، سکوت می کند که این خود خطرات جدیدی در پی دارد، که از جمله می توان به نسبیت باوری افراطی و متزلزل ساختن مبانی هنجاری و جامعه پذیری اشاره کرد.