ادبیات و پرسشنامه ذهن آگاهی بائر و همکاران

ادبیات و پرسشنامه ذهن آگاهی بائر و همکاران

مقدمه ذهن آگاهی

یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر پژوهش مبانی نظری تحقیق و بررسی سابقه تحقیقاتی موضوع می‌باشد. این بخش از تحقیق تحقیق در رابطه با ادبیات و پیشینه­ی تحقیق می باشد. در واقع محقق در این بخش مبانی نظری و عملیاتی پژوهش را مورد بررسی قرار می دهد تا در این رهگذر با آگاهی کامل از مبانی علمی پژوهش و آن چه در این باره انجام شده است تمامی جوانب موضوع را مطالعه نماید. از این رو در این بخش مباحثی در رابطه با متغیر  ارائه شده است.

نمونه ای از پرسشنامه ذهن آگاهی بائر و همکاران:

جهت مشاهده و دانلود مبانی نظری و پرسشنامه در ارتباط با علوم انسانی کلیک کنید .

مفهوم ذهن آگاهی

ذهن آگاه بودن معادل لغت انگلیسی to be mindful استفاده می شود. در لغت mind یعنی فکر و ضمیر و mindful حالت پر شدن از فکر و اندیشه را تداعی می کند، حال آنکه تعریف ذهن آگاهی به نوعی با این معنا در تضاد است. گروهی از مترجمین ایرانی معادل “توجه آگاهی” یا “پر از آگاهی” را برای mindful پیشنهاد کرده اند. گروهی دیگر هم می گویند که mind در شرق فقط ذهن و فکر و ضمیر نیست بلکه به دل و باطن وجود انسان نیز اشاره می کند ، بنابراین از این بابت می توان mindful بودن را “دل آگاه” بودن یا “بهشیار”بودن ترجمه کرد (عبدی و همکاران، 1387).

ذهن آگاهی مشاهده محرکه‌ای درونی و بیرونی همان‌گونه که اتفاق می‌افتد بدون هیچ‌گونه قضاوت و پیش‌داوری است. ذهن آگاهی مهارتی است که به افراد اجازه می‌دهد که در زمان حال، حوادث را کمتر از آن میزان که ناراحت‌کننده‌اند، دریافت کنند. وقتی اشخاص نسبت به زمان حال آگاه می‌شوند دیگر توجه خود را روي گذشته یا آینده معطوف نمی‌کنند. بیشتر مشکلات روانی معمولاً با حوادثی که درگذشته روی‌داده یا در آینده اتفاق خواهد افتاد مربوط است. به‌عنوان‌مثال افرادي که افسرده‌اند درباره گذشته، اغلب احساس پشیمانی و گناه می‌کنند و کسانی که اضطراب دارند نگرانی از مشکلات آینده باعث ایجاد ترس و دل‌شوره در آن‌ها می‌شود (کابات زین 2005[1]).

ادبیات ذهن آگاهی

تعریف عمیق توجه آگاهی یا ذهن آگاهی که آنرا مفیدترین تعریف میدانم (سیگل 2010[2]) این است: “آگاهی از تجربه حاضر همراه با پذیرش” . به نظر بسیار ساده می رسد، معمولا تا قبل از اینکه نگاهی دقیق به حالتهای معمول ذهن خود بیاندازیم اینطور فکر میکنیم، اما بعد از آن بیشتر به این نتیجه میرسیم که همه چیز بوده ایم جز توجه آگاه. در واقع محققان میگویند ثبت لحظات بی توجهی در طی روز، میتواند به بهترین شکل میزان توجه آگاهی ما را نشان دهد. (د.سیگل 2010)

ذهن آگاهی به معنای بهوشیار بودن و آگاهی کامل در هر لحظه از زندگی است. همان گونه که حافظ می فرماید:” حضوری گر همی خواهی زخود غافل مشو حافظ” غفلت از خود موجب از بین رفتن هوشیاری و آگاهی است. زمانی که فرد دچار غفلت می شود و در واقع تماس خود را با جهان اطراف از دست می دهد به تدریج دچار افسردگی می شود و نمی تواند از  زندگی لذت ببرد. تکنیک ذهن آگاهی موجب می شود که فرد بتواند با تجارب زندگی در تماس باشد و از آن ها لذت ببرد(عیوضی، 1390).

ادامه

ذهن آگاهي يعني بودن در لحظه با هر آنچه اكنون هست، بدون قضاوت و بدون اظهارنظر درباره آنچه اتفاق مي افتد؛ يعني تجربه واقعيت محض بدون توضيح (اسمعیل زاده و محمدعلی زاده، 1395). اساس ذهن آگاهي از تمرين هاي مراقبه بوديسم گرفته شده است كه ظرفيت توجه و آگاهي پيگير و هوشمندانه را (كه فراتر از فكر است) افزايش مي دهد. تمرين هاي مراقبه و ذهن آگاهي به افزايش توانايي خودآگاهي و پذيرش خود در بيماران منجر مي شود.

ذهن آگاهي يك روش يا فن نيست، اگرچه در انجام آن روش ها و فنون مختلف زيادي به كار رفته است. ذهن آگاهي را مي توان به عنوان يك شيوة “بودن” يا يك شيوه “ادراک” توصيف كرد كه مستلزم درك كردن احساسات شخصي است(یوسفی و همکاران، 1392). ذهن‏آگاهی با وجودی که هم اکنون در دانشگاه های معتبر جهان به عنوان یک روش کارآمد و بی‏نظیر جهت بازیابی شخصیت‏های آسیب دیده و سالم سازی و برگرداندن روح و ذهن به حالت طبیعی شناخته شده است ، اما در عین حال روشی است تجربی و فوق العاده ساده و عملی که هر فردی بدون نیاز به سواد و دانشی خاص، می تواند به راحتی آن را در زندگی خود تجربه کند (کوثری، 1390).

 ذهن آگاهی

ذهن آگاهی واژه ای است که اشاره به یک توانایی بالقوه انسانی برای آگاهی غیر مفهومی، بدون قضاوت و متمرکز در زمان حال دارد. این آگاهی از توجه عمدی  به آنچه که از درون و بیرون فرد در حال وقوع است، با یک نگرش دوستانه و پذیرش نسبت به آنچه که در حال وقوع است، نشأت می گیرد(اسکات و مالوف[3]، 2011). در واقع ذهن آگاهی واکنشی پیشگیرانه برای افکاری است که افراد را غمگین یا مضطرب می کند و به آنها کمک می کند تا به حالت تعادل بعد از هیجان های تجربه شدۀ منفی بازگردنند (هریس[4]، 2013).

پژوهشگران از ذهن آگاهی به عنوان وضعیت شناختی یاد کردند و با صراحت بیان نمودند که بین ذهن آگاهی و مراقبه بودایی[5] تمایز وجود دارد. البته نباید منکر شباهت آنها شد. مراقبه ذهن آگاهی فقط یک نوع خاص از مراقبه بوده و سایر اعمالی چون مراقبه متمرکز که نیاز به توجه متمرکز روی یک محرک مجزا همچون یک کلمه، صدا یا شمع دارد متفاوت است(دونه و همکاران[6]، 2008). بیشاپ[7] و همکاران (2004) به دو قسمت عملی تعریف ذهن آگاهی پرداخته اند:

ادامه تعریف ها

اولین مولفه شامل خود­تنظیمی[8] توجه می­باشد که در مورد تجربه فوری که نتیجه آن افزایش شناخت مجدد رویدادهای روانی است که در لحظه رخ می­دهند، استفاده می­شود. دومین مولفه شامل اتخاذ یک جهت­گیری ویژه نسبت به تجربیات شخصی در لحظه حاضر، جهت­گیری که با کنجکاوی،  گشودگی و پذیرش مشخص می­شود.

تعاریف مختلف از ذهن آگاهی، سه ویژگی اساسی را منعکس می­کنند. الف) توجه و آگاهی متمرکز برزمان حال ب) قصد یا هدفمندی[9]، که مولفه انگیزشی را به توجه و رفتار شخص اضافه می کند ج)نگرش، که نحوه توجه کردن فرد را نشان می­دهد، یا وضعیتی که شخص در هنگام توجه کردن دارد، نظیرعلاقه، کنجکاوی، عدم قضاوت، پذیرش و پاسخ دهنده بودن. ذهن آگاهی به ما یاری می­دهد تا این نکته را درک کنیم که هیجانات منفی[10] ممکن است رخ دهد.

اما آنها جزء ثابت و دائمی شخصیت نیستند. همچنین به فرد این امکان را می­دهد تا به جای آنکه به طور غیر ارادی و بی تامل پاسخ دهد، با تفکر وتامل پاسخ دهد، ذهن آگاهی روشی است برای زندگی بهتر، تسکین دردها و غنا بخشی و معنادارسازی زندگی (مفاخری، 1393).

اگر بخواهیم از منظر تحقیقات علمی به ذهن آگاهی نگاه کنیم باید بگوییم که در حال حاضر بسیاری از روانشناسان بالینی از ذهن آگاهی به عنوان یک ابزار غیر دارویی بسیار کارآمد، برای کاهش استرس و اضطراب استفاده می کنند. همچنین پژوهش های اخیر نشان داده که ذهن آگاهی می تواند در درمان بسیاری از مشکلات جسمی، روانی ، ذهنی و دردهای مزمن و استرس تاثیری فوق العاده داشته باشد. در کشور ما تحقیقات دانشگاهی زیادی در خصوص تاثیر غیر قابل انکار ذهن آگاهی در بهبود و پیشگیری از اختلالات ذهنی، وسواس و افسردگی و ترک اعتیاد صورت گرفته است .در مجموع می توان گفت هر چه انسان بیدارتر و هوشیارتر باشد و حواسش نسبت به اتفاقات جاری و اکنون زندگی اش جمع تر باشد ذهن آگاه تر است و پاسخ هایش به تحریکات زندگی خردمندانه تر و مؤثرتر و آرامش و اطمینان قلبی او بیشتر است (کاویانی و همکاران، 1385).

ذهن آگاهي در روانشناسي باليني

در اواخر دهه 1970، ذهن­آگاهي و به ويژه مراقبه ذهن­آگاهي در روان­درماني گنجانيده شد. مثلا به همراه کتاب­درماني[11]يا به عنوان يک درمان جنبي در کنار روان­درماني مورد استفاده قرار گرفته و يا بطور مستقل به عنوان نوعي روان­درماني کوتاه مدت[12]به کار گرفته شد. با آنکه در اين تلاش­هاي اوليه، روش­هاي ذهن­آگاهي در روان­درماني مورد استفاده قرار گرفت، ولي در اوايل دهه 1990 بود که برخي از روان­درماني­هاي ابتکاري، مفهومي از ذهن­آگاهي را به کار گرفتند که سنخيت بيشتري با ريشه­هاي بودايي آن داشت.

در اين درمانهاي جديد و ارتقاءيافته چنين تأکيد مي­شودکه آگاهي از زمان حال و پذيرشگري، دو بعد مهم مراقبه ذهن­آگاهي هستندکه به آن «موج سوم» رفتاردرماني اطلاق مي­شود. به سختي مي­توان رفتاردرماني را به سه موج يا نسل مقوله­بندي کرد که تشکيل دهنده مجموعه­اي از فرضيات و روش­هاي غالب باشد (کلانتری، 1390).

موج اول رفتاردرماني: کاربردهاي باليني تحليل تجربي رفتار

رفتاردرماني[13] که برخاسته از چارچوب مفهوم رفتارگرايي است بطور رسمي در دهه 1950 آغاز شد و پيشرفت­هاي همزمان آن در ايالات متحده، آفريقاي جنوبي و انگلستان محقق شد. دو خصيصه بارزي که رفتاردرماني را از مداخلات باليني ديگر در آن زمان جدا ساخت عبارت بودند از کاربرد اصول به دست آمده از تحليل رفتار براي پديده باليني و تأکيد بر ارزيابي تجربي مداخلات رفتاردرماني. به­کارگيري اصول شرطي­سازي عامل[14] از سوي اسکينر[15] (1953) و اصول شرطي­سازي کلاسيک[16] از سوي ولپي[17] (1985)، براي درمان اضطراب موجب تحول رفتاردرماني در خلال دهه 1950 گرديد.

[1]. Kabat-Zinn

[2]. Siegel

[3]. Schutte & Malouff

[4]. Harris

[5] – Buddhist Meditaion

[6] – Dunne

[7] – Beishop

[8] – Self-regulation

[9] – Intent or purpose

[10] – Negative emotions

[11] – Biblotherapy

[12] – Short-term psychotherapy

[13] – Behavior therapy

[14] – Operant conditioning

[15] -Skinner

[16] – Classical conditioning

[17] – Wolpe

 ذهن آگاهی

 منبع پرسشنامه لاتین روانشناسی : https://ppc.sas.upenn.edu/