مورد پژوهی در تحقیق توصیفی: موردپژوهی، نمونه‌پژوهی یا مطالعه موردی یکی از روش‌های تحقیق کیفی در علوم اجتماعی است. موردپژوهی، بررسی متمرکز و عمیق یک فرد، گروه، رویداد یا اجتماع است. راه‌های دیگر نمونه‌پژوهی شامل تجربه‌ها، بررسی آماری و کندوکاو داده‌های بایگانی‌شده می‌باشد.
موردپژوهی بر اقدام عملی مبتنی است و به همین دلیل ممکن است پیچیده و میان‌رشته‌ای باشد و فرصت‌هایی را برای درک مسائل و جستارهای وابسته با نمونه پژوهش پدیدآورد.
در تحقیق توصیفی، مطالعه موردی یک روش تحقیق کیفی است که شامل بررسی عمیق و تفصیلی یک فرد، گروه، سازمان، رویداد یا پدیده است. مطالعات موردی برای ارائه یک درک غنی و جامع از موضوع مورد مطالعه با جمع آوری داده های مختلف از منابع متعدد استفاده می شود. این روش به‌ویژه زمانی مفید است که هدف پژوهشگران کاوش موقعیت‌های پیچیده یا منحصربه‌فردی است که به راحتی نمی‌توان آنها را در یک محیط آزمایشی کنترل‌شده تکرار کرد.
ویژگی های کلیدی مطالعه موردی در تحقیقات توصیفی عبارتند از:
تمرکز بر درک متنی:
هدف مطالعات موردی ارائه درک عمیق از زمینه ای است که موضوع در آن عمل می کند. محققان موضوع را در محیط طبیعی آن بررسی می کنند تا پیچیدگی های آن را به تصویر بکشند.
دیدگاه کل نگر:
محققان داده‌ها را از منابع مختلف جمع‌آوری می‌کنند تا تصویری کامل و جامع از پرونده ایجاد کنند. این می تواند شامل مصاحبه، مشاهدات، اسناد، مصنوعات و موارد دیگر باشد.
داده های کیفی:
مطالعات موردی عمدتاً شامل روش‌های جمع‌آوری داده‌های کیفی، مانند مصاحبه، نظرسنجی‌های باز، مشاهدات مستقیم و تحلیل محتوا است. این روش ها به محققان اجازه می دهد تا اطلاعات غنی و ظریف را به دست آورند.
حجم نمونه کوچک:
مطالعات موردی معمولاً شامل حجم نمونه کوچکی است که اغلب بر روی یک مورد یا تعداد کمی از موارد تمرکز می‌کند. تاکید بر عمق و کاوش دقیق به جای تعمیم پذیری است.
تحلیل عمیق:
محققان داده‌های جمع‌آوری‌شده را عمیقاً تجزیه و تحلیل می‌کنند تا الگوها، مضامین، روابط و بینش‌ها را شناسایی کنند. تفسیر و ترکیب داده ها در استخراج معنا از مورد بسیار مهم است.
کاوش موارد منحصر به فرد:
مطالعات موردی مخصوصاً برای کاوش موارد منحصر به فرد یا غیر معمولی که ممکن است به خوبی با نظریه‌های موجود یا روندهای عمومی مطابقت نداشته باشند، مناسب هستند.
رویکرد طولی:
برخی از مطالعات موردی شامل مشاهده موضوع در یک دوره طولانی برای ثبت تغییرات و تحولات در طول زمان است.
تحقیق قوم نگاری و مشاهده ای:
برخی از مطالعات موردی رویکرد قوم نگاری را اتخاذ می کنند و محقق را در محیط موضوع غوطه ور می کنند تا دیدگاه خودی را به دست آورند. برخی دیگر ممکن است شامل مشاهده شرکت کنندگان برای درک رفتارها و تعاملات باشند.
مزایا و معایب:
مزایای مطالعات موردی شامل توانایی آنها برای ارائه بینش های عمیق، کاربرد آنها در زمینه های دنیای واقعی و پتانسیل آنها برای ایجاد فرضیه برای تحقیقات بیشتر است. با این حال، مطالعات موردی ممکن است به دلیل حجم نمونه کوچک و تمرکز منحصر به فرد، از نظر تعمیم پذیری محدود باشند.
نمونه هایی از مطالعات موردی در تحقیقات توصیفی عبارتند از:
بررسی تأثیر یک روش تدریس خاص بر نتایج یادگیری دانش‌آموز در یک کلاس درس خاص.
بررسی تجربیات افرادی که با یک بیماری نادر پزشکی زندگی می کنند برای درک چالش ها و راهبردهای مقابله ای آنها.
تجزیه و تحلیل رویکرد یک شرکت به مسئولیت اجتماعی شرکت و اثرات آن بر رویه های تجاری و ادراک عمومی.
مطالعات موردی ابزار ارزشمندی برای تحقیقات توصیفی با اجازه دادن به محققان برای کشف پدیده‌های پیچیده در محیط‌های طبیعی خود و ارائه بینش‌های دقیقی که به درک ما از موضوعات مختلف کمک می‌کند، ارائه می‌کند.
روشنگری استاد در مورد گستره موضوع مورد پژوهش و مسائل پیرامونی آن
مطالعه شخصی و یادداشت‌برداری از هر گونه موضوع مرتبط توسط دانشجو
بیان مهارت‌ها، دانش و نگرش دانشجویان در گروه‌های سه تا شش نفره، ارزیابی درستی داده‌ها، ارائه راهکارها و برگزیدن بهترین گزینه‌ها
برگزاری نشستی اولیه که در آن، هر گروه فرعی ممکن است به ارائه بهترین راه حل خود مبادرت ورزد و استاد نیز به بیان کردن مسایل و اصول نهفته و پیش‌فرض‌های آنان بپردازد.
نمونه‌پژوهی‌های علمی باید بر پایه یک یا چند چارچوب یا مدل مفهومی معتبر باشد.
مطالعه موردی یا همان Case Study معروف، همیشه و همه جا در آموزش مدیریت و مهارت مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
مطالعه موردی با مثال، چند تفاوت کلیدی دارد که معمولاً کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
مهم‌ترین تفاوت مطالعه موردی و مثال، در پیوستگی روایت آنهاست.
مثال، فقط یک سطح مقطع از یک داستان است و مطالعه موردی می‌کوشد وجوه بیشتری از یک داستان را مورد بررسی قرار دهد.
مثلاً اگر ما در درس تسلط کلامی، صرفاً کاربرد تعدادی کلمه را با هم مقایسه کنیم (مثلاً درس هایظرافت های کلامی) بیشتر به مثال زدن نزدیک است. اما وقتی در کارگاه پرورش تسلط کلامی، یک کتاب کامل نادر ابراهیمی را به عنوان یکی از ابزارهای آموزشی به کار می‌گیریم، دیگر از مثال فراتر رفته‌ایم و به سمت مطالعه موردی حرکت کرده‌ایم.
واضح است که این نوع مقایسه، حالت مطلق ندارد و کاملاً نسبی است.
وقتی در مورد استعفای یک کارمند در شرکت حرف می‌زنیم، می‌توانید فرض کنید یک مثال است. اما وقتی پرونده‌‌های استعفا در واحد مدیریت منابع انسانی را مرور می‌کنیم به مطالعه موردی نزدیک‌تر شده‌ایم.
طبیعتاً حرفه‌ای‌تر خواهد بود اگر بحث استعفا را فقط با منابع انسانی مرتبط نبینیم و داستان واحدهای تولید و تضمین کیفیت و بازرگانی و سایر واحدها را هم بدانیم. در این حالت، سیستمی‌تر فکر خواهیم کرد و تحلیل عمیق‌تری از شرایط خواهیم داشت.
تفاوت مهم دیگر مثال و مطالعه موردی در این است که مطالعه موردی بر اساس واقعیت تنظیم می‌شود.
اساساً Case Study به معنای Study کردن یک Case است! چنانکه مطالعه موردی هم، مطالعه‌ی یک مورد است و ترجمه‌ی زیباتر (که متاسفانه کمتر رواج یافته است) موردکاوی است.
در اینجا هم بحث قضاوت نسبی مطرح است. ما عموماً با واقعیت کسب و کارها مواجه نیستیم. بلکه با روایت مدیران و کارکنان از کسب و کارهایشان، یا روایت شاخص‌های کمّی (درآمد، هزینه، سود، تعداد کارکنان، حجم فروش و …) درگیر هستیم که تنها جنبه‌ای از واقعیت را نشان می‌دهند.
به همین علت است که گاه، یک شرکت در عین اینکه تمام شاخص‌های بیرونی آن مثبت و در حال بهبود است، ناگهان ورشکست می‌شود یا با بحران‌های بزرگ مواجه می‌شود.
بر این اساس، می‌توان گفت هر چه یک داستان همه جانبه‌تر و نزدیک‌تر به دنیای واقعی باشد، از مثال به سمت مطالعه موردی یا مورد کاوی نزدیک خواهد شد.
تاکنون بخش عمده‌ای از مطالب متمم (مانند بخش عمده‌ای از سبک رایج آموزشی مدیریت در کشور) بر اساس مثال تنظیم شده است.
اما از این به بعد تلاش داریم که آموزش در متمم را به مطالعه موردی نزدیک کنیم.
بنابراین گاهی اوقات، افراد یا کسب و کارهایی را در قالب مطالعه موردی معرفی می‌کنیم.
این افراد یا کسب و کارها ممکن است دقیقاً در دنیای واقعی وجود داشته باشند و یا با توجه به تمرین‌ها و نکاتی که دوستان متممی مطرح می‌کنند، با کمی اصلاح و تغییر و تعدیل، تعریف شوند.
وقتی یک فرد یا یک کسب و کار را به عنوان مطالعه موردی معرفی می‌کنیم، در آنجا هیچ مثال و دغدغه و چالشی را مطرح نمی‌کنیم و فقط به روایت می‌پردازیم.
اما در درس‌های مختلف، به جای مثال‌های پراکنده، بارها و بارها به سراغ آن فرد یا کسب و کار می‌رویم و به این شکل، درس‌های متمم یک‌پارچه‌تر خواهند شد.
مطمئناً برای آشنایی بیشتر شما با این شیوه (و تجربه‌ی ما در طراحی آن) نیازمند زمان خواهیم بود.
وقتی مطلبی با عنوان مطالعه موردی منتشر می‌شود، حتماً آن را با دقت بررسی کنید و ببینید که آیا می‌تواند مورد استفاده‌ی شما هم باشد یا خیر.
اگر چنین بود، زیر آن علامت بگذارید [دکمه: این مبحث مورد علاقه‌ی من است]. تا ما بدانیم که کدام موارد بیشتر مورد علاقه‌ی شماست و آنها را علاوه بر درس‌های جدید، در تنظیم ویرایش جدید درس‌های قدیمی لحاظ کنیم.
البته لطفاً در اینجا کمی استعداد استقرا و آنالوژی را هم به کار بگیرید.
مثلاً ممکن است مطالعه‌ی ابزارهای بازاریابی برای کسی که لوازم آنتیک و قدیمی را می‌فروشد، تا حد زیادی برای کسی که داروهای گیاهی را می‌فروشد یا زیورآلات بدلی (یا حتی طلا) می‌فروشد قابل استفاده باشد.
یا اینکه ویژگی های مشترک زیادی بین کسی که کسب و کار آتلیه عکاسی دارد و کسی که طراحی لباس انجام می‌دهد وجود داشته باشد.
همچنین دغدغه‌های نیروی انسانی یک مدیر ارشد در صنعت برق، بر خلاف ظاهر آن، شباهت‌های زیادی با چالش‌های یک مدیر ارشد در تجهیزات پزشکی داشته باشد.
مطلب آموزشی بالا مربوط به مورد پژوهی در تحقیق توصیفی است که در سایت یونی تحلیل آن را در اختیار شما پژوهشگر عزیز قرار داده ایم.