مقیاس ترتیبی -مقیاس های اندازه گیری

مقیاس ترتیبی یا رتبه‌ای  ordinal scale

مقیاس ترتیبی -مقیاس های اندازه گیری : عبارت ترتیبی؛ یعنی ترتیب دادن. مقیاس رتبه‌ای، مقیاسی است که افراد یا اشیا را از لحاظ صفت ویژه، رتبه‌بندی می‌کند. در این مقیاس به تعداد افراد، رتبه وجود دارد. در مقیاس رتبه‌ای، اعداد فقط اطلاعاتی درباره سلسله مراتب یا به عبارتی، رتبه اشیاء یا افراد در طول مقیاس، فراهم می‌ورند؛ مثل «طبقه اجتماعی – اقتصادی».

در مقیاس رتبه ای نه تنها تفاوت كیفی متغیر ها مشخص می شود.( مانند مقیاس اسمی) بلكه برتری و یا كم تری مقدار و درجه ی صفت مورد بررسی نیز، نشان داده می شود. بدین معنا كه افراد مورد مطالعه از نظر صفت مورد نظر، از بیش ترین تا كم ترین مقدار آن صفت درجه بندی و مرتبه هر فرد نسبت به دیگران مشخص می شود.

فرض کنید که مشاهده گر در مثال قبلی ما، با تمام کودکان کلاس  مصاحبه کرده و سپس آنان را بر حسب میزان شادی رتبه بندی نموده است. اکنون شادی هر کودک را می توان بر حسب رتبه مشخص کرده و سپس آنان را بر حسب میزان شادی رتبه بندی کرد. با مشخص کردن ترتیب دانش آموزان بر حسب شادی، مشاهده گر یک مقیاس ترتیبی به وجود آورده است.

این مقیاس، علاوه بر داشتن خصوصیات اسمی، از ویژگیهای ترتیبی نیز برخوردار است.

یعنی پژوهشگر می تواند مشاهدات خود را بر حسب برخی صفات مورد نظر مقایسه کند و رده ها و رتبه هایی را به وجود آورد و سپس تفاوت رتبه ها را از بزرگترین به کوچکترین درجه بندی نماید.

در مقیاس ترتیبی، تعیین ترتیب و طبقه بندی مهم است.

در این مقیاس اگر چه امکان رتبه بندی وجود دارد، اما مشکل آن است که نمی تواند فاصله رتبه ها را به دست دهد.

به عبارتی، نمرات و شماره ها رتبه های مقیاس ترتیبی، فقط مبین ترتیب است و فاقد معنای کمی و عددی است، یعنی نمی توان نتیجه گرفت که رتبهٔ ۴ دو برابر رتبهٔ ۲ است.

زیرا در این مقیاس، هیچ مبنایی وجود ندارد تا ارزش ها به آن نسبت داده شود.

در نتیجه، برای انتخاب مبدا نیاز به مقیاس دیگری است که فاصله ای نامیده می شود.

مثال دیگر مقیاس رتبه ای، متغیر تحصیلات است که با سطوح و کد ۱. بی سواد ۲. خواندن و نوشتن ۳. ابتدائی ۴. راهنمایی ۵. متوسطه و یا متغیر میزان ناتوانی در طیف ۱. جزئی ۲. کم ۳. متوسط ۴. زیاد ۵. شدید، میتواند تقسیم بندی شود.

یا مانند اولویت ها: اولین، دومین و… یا طبقه احتماعی مانند طبقات بالا، متوسط و پایین، یا میزان درآمد خانواده (در سه گروه: بیش از پانصد هزار، کمتر از سیصد هزار و یا بین دویست تا سیصد هزار) یا آب وهوا مانند سرد، خنک و معتدل. استفاده از دامنه، روش آماری بی کندال و ضریب همبستگی اسپیرمن در این مقیاس کاربرد دارد.

مقیاس ترتیبی نوعی مقیاس اندازه گیری است که در تحقیقات و آمار برای دسته بندی یا رتبه بندی اشیا، افراد یا مشاهدات بر اساس قدر یا موقعیت نسبی آنها استفاده می شود. در مقیاس ترتیبی، نقاط داده به دسته ها یا سطوح مختلف اختصاص داده می شود و دسته ها دارای ترتیب یا رتبه بندی واضح هستند، اما تفاوت های بین دسته ها لزوماً از نظر یک واحد اندازه گیری خاص برابر یا معنی دار نیستند.

ویژگی های کلیدی مقیاس ترتیبی عبارتند از:

ترتیب: دسته ها دارای ترتیب یا رتبه بندی خاصی هستند که نشان می دهد کدام بالاتر یا پایین تر است. به عنوان مثال، در یک نظرسنجی رضایت، پاسخ ها ممکن است به عنوان “بسیار ناراضی”، “ناراضی”، “خنثی”، “راضی” و “بسیار راضی” رتبه بندی شوند.

فواصل نابرابر: بر خلاف مقیاس های فاصله ای یا نسبت، که در آن تفاوت های بین مقادیر استاندارد و معنادار است، تفاوت های بین دسته ها در مقیاس ترتیبی دارای یک واحد تفاوت سازگار یا قابل اندازه گیری نیست.

عدم وجود صفر مطلق: مقیاس های ترتیبی دارای یک نقطه صفر واقعی نیستند که نشان دهنده عدم وجود صفت مورد اندازه گیری باشد. بنابراین، عملیات ریاضی مانند جمع یا ضرب معنادار نیستند.

نمونه هایی از اندازه گیری های مقیاس ترتیبی عبارتند از:

رتبه بندی محصولات بر اساس محبوبیت (به عنوان مثال، رتبه اول، رتبه دوم، رتبه سوم).
سطوح تحصیلی (به عنوان مثال، دیپلم دبیرستان، مدرک لیسانس، مدرک کارشناسی ارشد).
پاسخ‌های مقیاس لیکرت در نظرسنجی‌ها (به عنوان مثال، کاملاً مخالفم، مخالفم، خنثی، موافقم، کاملاً موافقم).
سطوح شدت درد (به عنوان مثال، خفیف، متوسط، شدید).
دسته بندی وضعیت اجتماعی-اقتصادی (به عنوان مثال، کم درآمد، متوسط درآمد، پردرآمد).

داده‌های ترتیبی برای درک رتبه‌بندی یا ترجیحات نسبی مهم هستند، اما محدودیت‌هایی دارند. تجزیه و تحلیل های آماری شامل میانگین یا انحرافات استاندارد به دلیل عدم وجود فواصل مساوی معمولاً برای داده های ترتیبی مناسب نیستند. در عوض، آزمون‌های ناپارامتریک و معیارهای گرایش مرکزی که برای داده‌های ترتیبی مناسب هستند برای تحلیل استفاده می‌شوند.

به طور خلاصه، مقیاس ترتیبی یک سیستم طبقه بندی است که اقلام را بر اساس موقعیت نسبی آنها مرتب می کند، اما فواصل مساوی یا یک نقطه صفر مطلق را ارائه نمی دهد. این یک ابزار ارزشمند برای گرفتن و تجزیه و تحلیل انواع خاصی از داده ها است، به ویژه زمانی که اندازه گیری های دقیق لازم نیست.

تعریف اولیه

مقیاس ترتیبی مقیاسی (اندازه گیری) است که از برچسب ها برای طبقه بندی موارد (اندازه گیری ها) به طبقات مرتب شده استفاده می کند.
توجه داشته باشید که مقیاس ترتیبی نشان می‌دهد که کلاس‌ها باید به ترتیبی تنظیم شوند که هر مورد در یک کلاس بزرگتر از (یا کمتر از) هر مورد در کلاس دیگر در نظر گرفته شود. موارد در یک کلاس معادل در نظر گرفته می شوند.
برخی از نمونه‌هایی از متغیرهایی که از مقیاس‌های ترتیبی استفاده می‌کنند، رتبه‌بندی فیلم، وابستگی سیاسی، درجه نظامی و غیره است.

تعریف مقیاس ترتیبی

مقیاس ترتیبی سطح دوم اندازه گیری است که رتبه بندی و ترتیب داده ها را بدون تعیین درجه تفاوت بین آنها گزارش می دهد. سطح ترتیبی اندازه گیری دومین مقیاس از چهار مقیاس اندازه گیری است.

“Ordinal” نشان دهنده “نظم” است. داده های ترتیبی داده های کمی هستند که دارای ترتیبات طبیعی هستند و تفاوت بین آنها ناشناخته است. می توان آن را نامگذاری، گروه بندی و همچنین رتبه بندی کرد.

مثلا:

“چقدر از محصولات ما راضی هستید؟”
1- کاملا راضی
2- راضی است
3- خنثی
4- ناراضی
5- کاملاً ناراضی
“چقدر از خدمات مشتری راضی هستید؟”
1- خیلی ناراضی
2- ناراضی
3- خنثی
4- ناراضی
5- بسیار ناراضی
پاسخ دهندگان در نظرسنجی بین این گزینه های رضایت انتخاب می کنند اما پاسخ به “چقدر؟” بی پاسخ خواهد ماند درک مقیاس های مختلف به آماردانان و محققین کمک می کند تا از تکنیک های تجزیه و تحلیل داده ها بر این اساس استفاده شود.

بنابراین، یک مقیاس ترتیبی به عنوان پارامتر مقایسه برای درک اینکه آیا متغیرها با استفاده از مرتب سازی بزرگتر یا کوچکتر از یکدیگر هستند استفاده می شود. گرایش مرکزی مقیاس ترتیبی میانه است.

مقیاس لیکرت مثالی از این است که چرا نمی توان تفاوت فاصله زمانی بین متغیرهای ترتیبی را نتیجه گرفت. در این مقیاس، گزینه‌های پاسخ معمولاً قطبی هستند، مانند «کاملاً راضی» تا «کاملاً ناراضی».

شدت تفاوت بین این گزینه ها را نمی توان به مقادیر خاصی مرتبط کرد زیرا تفاوت مقدار بین کاملا راضی و کاملاً ناراضی بسیار بیشتر از تفاوت بین راضی و خنثی خواهد بود. اگر کسی ماشین‌های مرسدس بنز را دوست دارد و از او پرسیده شود که چقدر احتمال دارد مرسدس بنز را به دوستان و خانواده خود توصیه کنید؟ برای انتخاب بین بسیار محتمل و محتمل مشکل خواهد بود. بنابراین، زمانی که قرار است ترتیب گزینه ها استنتاج شود و نه زمانی که اختلاف فاصله نیز تعیین شود، از مقیاس ترتیبی استفاده می شود.

خصوصیات ترتیبی

مقیاس ترتیبی همراه با شناسایی و توصیف مقدار، رتبه نسبی متغیرها را نشان می دهد. خواص فاصله مشخص نیست. اندازه گیری ویژگی های غیر عددی مانند فراوانی، رضایت، شادی و غیره. علاوه بر اطلاعات ارائه شده توسط مقیاس اسمی، مقیاس ترتیبی رتبه متغیرها را مشخص می کند. با استفاده از این مقیاس، نظرسنجی سازان می توانند میزان توافق بین پاسخ دهندگان را با توجه به ترتیب شناسایی شده متغیرها تجزیه و تحلیل کنند.

مزایای مقیاس ترتیبی

مزیت اصلی استفاده از مقیاس ترتیبی، سهولت مقایسه بین متغیرها است. بسیار راحت برای گروه بندی متغیرها پس از سفارش آنها. به دلیل سادگی تجزیه و تحلیل و طبقه بندی، به طور موثر در نظرسنجی ها، نظرسنجی ها و پرسشنامه ها استفاده می شود. پاسخ‌های جمع‌آوری‌شده به راحتی برای نتیجه‌گیری تأثیرگذار در مورد مخاطب هدف مقایسه می‌شوند. از آنجایی که مقادیر به صورت نسبی با استفاده از مقیاس رتبه بندی خطی نشان داده می شوند، نتایج آموزنده تر از داده های اسمی هستند.

مطلب آموزشی بالا مربوط به  مقیاس ترتیبی -مقیاس های اندازه گیری است که در سایت یونی تحلیل آن را در اختیار شما پژوهشگر عزیز قرار داده ایم.

روش تحقیق در علوم رفتاری