دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف

دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف: پژوهش ها براساس نحوه گردآوری داده ها به دو دسته تقسیم می شوند: تحقیق توصیفی و تحقیق آزمایشی

تحقیق توصیفی یا غیر آزمایشی شامل ۵ دسته است: پیمایشی، همبستگی، پس رویدادی، اقدام پژوهی، بررسی موردی

تحقیق آزمایشی به دو دسته تقسیم می شود: تحقیق تمام آزمایشی و تحقیق نیمه آزمایشی

تحقیق توصیفی

تحقیق توصیفی یا غیر آزمایشی شامل ۵ دسته است: پیمایشی، همبستگی، پس رویدادی، اقدام پژوهی، بررسی موردی

تحقیق پیمایشی (Survey Research)

در این نوع تحقیق هدف بررسی توزیع ویژگی های یک جامعه است و بیشتر تحقیق های مدیریت از این نوع می باشد. در پژوهش پیمایشی پارامترهای جامعه بررسی می شوند. در اینجا پژوهشگر با انتخاب نمونه ای که معرف جامعه است به بررسی متغیرهای پژوهش می پردازد. پژوهش پیمایشی به سه دسته تقسیم می شود:

۱- روش مقطعی (Cross Sectional): گرد آوری داده ها درباره یک یا چند صفت در یک مقطع زمانی خاص. برای مثال بررسی میزان علاقه دانشجویان سال اول دبیرستان به ادامه تحصیل در یک رشته خاص

۲- روش طولی (Longitudinal): در بررسی پیمایش طولی، داده ها در طول زمان گردآوری شده تا رابطه بین متغیرها در طول زمان سنجیده شود. برای مثال «سیر تحول ثبت نام دانشجویان دختر در دوره های تحصیلات تکمیلی» یا «بررسی تحول مهارت های زبان فارسی پایه اول تا پنجم ابتدائی». تحقیقات تحولی که به بررسی روندها و تحول پدیده ها در طول زمان می پردازند از این دسته هستند.

۳- روش دلفی (Delphi Technique): جهت بررسی دیدگاه های یک جمع صاحب نظر در مورد یک موضوع ویژه می توان از این تکنیک استفاده کرد. مانند «بررسی دیدگاه اساتید دانشگاه درباره یک طرح جدید آموزشی»

تحقیق همبستگی (Correlational Research)

در این نوع تحقیقات رابطه میان متغیرها بر اساس هدف پژوهش تحلیل می گردد. در تحقیقات همبستگی اگر هدف پیش بینی متغیرهای وابسته بر اساس متغیرهای مستقل باشد به متغیر وابسته متغیر ملاک و به متغیر مستقل متغیر پیش بین گویند. همچنین وجه تمایز تحقیق همبستگی با تحقیق آزمایشی در این است که در اینجا متغیرهای مستقل دستکاری نمی شوند. براساس هدف به سه دسته تقسیم می شود:

۱- همبستگی دو متغیری: هدف بررسی رابطه همزمانی متغیرها است به عبارت دیگر میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است. در بیشتر تحقیقات همبستگی دو متغیری از مقیاس فاصله ای با پیش فرض توزیع نرمال و محاسبه ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود. مثال: رابطه اسناد ثبات و مرکز علیت با موفقیت در عملکرد.

۲- تحلیل رگرسیون: در تحلیل رگرسیون هدف پیش بینی یک یا چند متغیر ملاک براساس یک یا چند متغیر پیش بین است. اگر هدف بررسی یک متغیر ملاک از یک متغیر پیش بین باشد از رگرسیون ساده استفاده می شود. اگر بررسی یک متغیر ملاک براساس چند متغیر پیش بین باشد از رگرسیون چندگانه (Multiple) استفاده می شود. اگر همزمان چند متغیر ملاک براساس چند متغیر پیش بین بررسی شود از رگرسیون چند متغیری (Multivariate) استفاده می شود.

۳- تحلیل کوواریانس: در برخی بررسی ها هدف بررسی مجموعه ای از همبستگی های دو متغیر متغیرها در جدولی به نام ماتریس همبستگی یا کوواریانس است که با پیشرفت در زمینه نرم افزارهای آماری میسر شده است. تحلیل عاملی و حل معادلات ساختاری از این دسته هستند.

تحقیق پس رویدادی (Ex-Post Facto)

به تحقیق پس‌رویدادی تحقیق علی-مقایسه‌ای نیز گویند. تحقیق پس‌رویدادی به تحقیقی گفته می شود که پژوهشگر علت احتمالی متغیر وابسته را مورد بررسی قرار می دهد. چون متغیر مستقل و و ابسته در گذشته رخ داده اند لذا این نوع تحقیق غیر آزمایشی را تحقیق پس رویدادی می گویند.

تحقیق آزمایشی

تحقیق آزمایشی به دو دسته تقسیم می شود: تحقیق تمام آزمایشی و تحقیق نیمه آزمایشی

نگرشی دیگر بر دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف

در بیشتر پژوهش های علوم انسانی نظر به اینکه هدف اصلی از انجام پژوهش بررسی یک موضوع به روش میدانی است می توان گفت پژوهش مذکور از نظر هدف در حیطه پژوهش های کاربردی می باشد. از سوی دیگر با توجه به اینکه در این پژوهش از روش های مطالعه کتابخانه ای و نیز روش های میدانی نظیر پرسش نامه استفاده شده است، می توان بیان کرد که پژوهش حاضر بر اساس ماهیت و روش گردآوری داده ها، یک پژوهش توصیفی-پیمایشی است.

تحقیقات را می توان به طور کلی بر اساس معیارهای مختلفی از جمله هدف تحقیق، روش های مورد استفاده و دامنه تحقیق به چندین نوع مختلف طبقه بندی کرد. در اینجا برخی از دسته بندی های رایج تحقیق آورده شده است:

تحقیقات پایه (پژوهش محض): هدف این نوع تحقیق گسترش دانش و درک اصول و مفاهیم اساسی بدون کاربردهای عملی فوری است. به دنبال پاسخ به سؤالات نظری و پیشبرد درک علمی است.

تحقیقات کاربردی: تحقیقات کاربردی بر حل مسائل عملی و پرداختن به مسائل خاص تمرکز دارد. هدف آن توسعه راه‌حل‌ها، فناوری‌ها یا استراتژی‌های عملی است که می‌توانند مستقیماً در موقعیت‌های دنیای واقعی اعمال شوند.

تحقیق کمی: در تحقیقات کمی، داده ها با استفاده از روش های عددی و تکنیک های آماری جمع آوری و تجزیه و تحلیل می شوند. هدف این تحقیق کمی کردن روابط، الگوها و روندها به روشی ساختاریافته و قابل اندازه گیری است.

تحقیق کیفی: تحقیق کیفی شامل جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده های غیر عددی مانند متن، مصاحبه، مشاهدات و تصاویر است. به دنبال درک معانی اساسی، زمینه ها و دیدگاه های افراد یا گروه ها است.

تحقیق توصیفی: هدف تحقیق توصیفی توصیف و مستندسازی ویژگیهای یک پدیده، موقعیت یا گروه است. این یک حساب دقیق بدون دستکاری متغیرها یا ایجاد روابط علّی ارائه می دهد.

تحقیق اکتشافی: تحقیقات اکتشافی زمانی انجام می شود که محقق بخواهد در زمینه ای نسبتاً ناشناخته به بینش دست یابد. هدف آن کشف ایده های جدید، ایجاد فرضیه ها و ایجاد درک بهتر از یک موضوع است.

تحقیق تجربی: تحقیق تجربی شامل دستکاری یک یا چند متغیر برای مشاهده تأثیر بر متغیر دیگر است. هدف آن ایجاد روابط علت و معلولی است و اغلب شامل گروه های کنترل می شود.

تحقیقات غیر تجربی: تحقیقات غیرتجربی شامل دستکاری متغیرها نمی شود. در عوض، داده ها یا پدیده های موجود را بدون مداخله یا کنترل شرایط مشاهده و تجزیه و تحلیل می کند.

تحقیق طولی: تحقیق طولی شامل مطالعه موضوعات یا پدیده های مشابه در یک دوره زمانی طولانی برای مشاهده تغییرات، روندها و تحولات در طول زمان است.

تحقیق مقطعی: تحقیق مقطعی شامل جمع آوری داده ها از گروه متنوعی از افراد در یک مقطع زمانی واحد است. تصویری از یک پدیده یا موقعیت خاص در آن لحظه ارائه می کند.

تحقیق موردی: تحقیق موردی شامل بررسی عمیق یک فرد، گروه، سازمان یا پدیده است. این به دنبال ارائه بینش غنی و دقیق در زمینه های پیچیده است.

اقدام پژوهی: اقدام پژوهی توسط پزشکان در محیط های دنیای واقعی برای رسیدگی به مسائل عملی و بهبود شیوه ها انجام می شود. این شامل چرخه ای از برنامه ریزی، اقدام، تأمل و اصلاح است.

تحقیق مقایسه ای: تحقیق تطبیقی شامل مقایسه گروه ها، جمعیت ها، فرهنگ ها یا زمینه های مختلف برای شناسایی شباهت ها، تفاوت ها و الگوها است.

تحقیقات نظری: تحقیقات نظری بر توسعه نظریه‌ها، مدل‌ها یا چارچوب‌های جدید برای توضیح یا درک پدیده‌ها متمرکز است.

تحقیقات میان رشته ای: تحقیقات بین رشته ای دانش و روش هایی را از چندین رشته برای رسیدگی به مشکلات پیچیده ای که نمی توانند در محدوده یک رشته به طور کامل درک شوند، ادغام می کند.

این دسته بندی ها یک چارچوب کلی برای درک رویکردهای متنوع به تحقیق ارائه می کنند. محققان اغلب عناصری را از دسته های مختلف ترکیب می کنند تا تحقیقات خود را با اهداف و چالش های خاص پروژه های خود تطبیق دهند.

دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف