مراحل و اهداف یادگیری ارشیابی آموزشی

یادگیری ارشیابی آموزشی

براى انجام موفقيت‌آميز يک طرح ارزشيابى لازم است مراحل زير مورد توجه قرار گيرند:

انتخاب راهبرد ارزشیابی تعیین ارزشیاب تعیین معیار شناخت فرآیند مورد ارزیابی نحوه ارزشیابی

شناخت فرآيند مورد ارزيابى

يکى از اساسى‌ترين عناصر ارزشيابى شناخت است و اين امر دلالت بر مطالعه‌اى همه‌جانبه و نتيجتاً درکى ژرف نسبت به امر يا پديدهٔ مورد نظر دارد. شناخت حاکى از نوعى بصيرت بر تمامى روندهاى محسوس و غيرمحسوس مربوط به پديدهٔ مورد ارزشيابى است و همين امر ايجاب مى‌کند که فرد ارزشياب در امر تحقيق و مطالعه نيز مهارت کافى داشته باشد و روش‌هاى مختلف تحقيق را بداند تا بتواند فراتر از محدوده‌هاى تعيين شده و قالب‌هاى ترسيم شده فعاليت مطالعاتى خود را به انجام رساند. مثلاً اگر کسى در پى ارزشيابى برنامه‌هاى ترويج کشاورزى است بايد اطلاعات فين لازم از موضوع (زراعت، گياه‌شناسي، آبيارى و …. ) داشته باشد. يا اگر برنامه‌هاى ترويج منابع طبيعي، شيلات و آبزيان و يا ترويج دامپرورى و دامپزشکى را بررسى مى‌کند نسبت به موضوع آگاهى کافى داشته باشد حال اگر ارزشياب احياناً داراى تخصص موضوعى نباشد بايد در برنامه ارزشيابى از متخصص موضوعى مورد نظر استفاده کند و معيارهاى ارزشى لازم را با نظر وى تهيه و تدوين نمايد.

شناخت عامل يا فرآيند مورد ارزيابى از جهات عديده از جمله درک و دريافت ساختار و مبانى محورى آن ضرورت کامل دارد تا بتوان معيارهاى هم‌جنس با اهداف آن را تدوين کرد و متعاقباً معيارها را براى مرحلهٔ ارزشيابى ستانده‌ها مورد استفاده قرار داد. اطلاعاتى که از اين طريق فراهم مى‌شود روند ارزيابى را جهت‌دار و با فعاليت‌ەاى مورد ارزيابى هم‌سو مى‌کند.

مرحلهٔ دوم نتيجه‌گيرى از اطلاعات فراهم شده و ميزان تطبيق موارد ذکر شده بر مبناى ساختن همان فرآيند است. زيرا ممکن است فرد مورد بررسى به هر دليل، از مسير اصلى خود منحرف شود و بينش‌هاى ساختى خود را بدون توجه به مبانى اصلي، بر مبناى مقدورات و يا آثار عوامل محدود‌کننده تنظيم کند. مثلاً پاسخ پرسش‌هاى مطرح شده را بر حسب شرايط و موقعيت پاسخ دهد نه بر مبناى واقعيت. کشف چنين موردى مى‌تواند کمک بسيار خوبى به ارزياب بنمايد و محور توجيه فعاليت‌ەا را به‌خوبى مشخص کند.

انتخاب راهبرد ارزشيابى

سياست ارزشيابى معمولاً دو وجهه دارد. يکى وجهه عام و ديگرى وجهه خاص، وجهه عام ارزشيابى على‌الاصول بررسى فرآيند سودآورى و نحوه صرف نهاده‌ها براى دستيابى به ستاده‌هاى مطلوب و برترى دائمى ستاده‌ها به نهاده‌ها است که در مديريت آن را ثمربخشى گويند. وجهه خاص ارزشيابى نيز ناظر بر استاندارهائى است که براى مطلوبيت ثمربخشى فعاليت يک سازمان پيش‌بينى مى‌شوند. ثمربخشى و استاندارد، که دو وجهه ارزشيابى هستند، در هر نوع فعاليتى متفاوت هستند. ممکن است حتى بين دو فعاليت آموزشى رسمى و غيررسمي، به همان دليل که ماهيت آنها يکى نيستند، متفاوت باشند. به اين ترتيب سياست و راهبرد ارزشيابى فعاليت‌هاى آموزشى و از آن جمله آموزش‌هاى غيررسمى ترويجي، در هر زمينه وضعيتى خاص دارد. براى مطالعه سياست و راهبرد ارزشيابى برنامه‌هاى ترويج کشاورزى لازم است دلايل توجيهى حضور عملکرد ترويج کشاورزي، عوامل مؤثر در تعديل و تنظيم عملکرد و عوامل درونى و بيرونى مرتبط به آن را مورد مطالعه قرار دهيم. در اين خصوص بايد پاسخى روشن به چند پرسش را فراهم کرد تا مشخص شود در حول چه محورى ارزشيابى انجام مى‌شود.

سياست ارزشيابى در اين محدوده شامل معرفى فرآيند يا حرکت مورد ارزيابي، دليل و انگيزه ارزشيابي، طريقه ارزشيابى و معرفى ارزياب است. به اين معنا که چه چيزى به چه دليل، با چه روشى و به‌وسيله چه کسى بايد ارزشيابى شود و اين ارزشيابى در چه جهتى باشد.

پاسخ به مجموعه اين پرسش‌ها مى‌تواند روشن‌کننده سياست و خط مشى ارزشيابى باشد. در واقع ارزشيابى که ‘فعاليتى مطالعاتى براى کشف حقايق در ارتباط با عملکرد عوامل متعدد و مؤثر يک فرآيند است’ ، خود در ابتدا بايد راه و روشى پيش رو داشته باشد. تا بر اثر عملکردهاى انفعالى عوامل بازدارنده تغييرى در مسير آن پيش نيايد. سياست ارزشيابي، تاکتيک‌ها و استراتژى‌هاى برنامه‌هاى ترويجى مجموعاً براى آن هستند که نحوهٔ ترکيب زير مجموعه‌هاى ارزشيابى گويا بوده به طريقى که پيش‌بينى شده بتوان آنها را در محاسبات منظور کرد استراتژى‌ها (چه بايد انجام داد) و تاکتيک‌ها (چگونه بايد انجام داد)، در ارزشيابى ترويج کشاورزى مستلزم فرآيندى از تصميم‌گيرى در مدل ‘سيستم-باز’ مديريت سازمانى است که در فر‌آيند تغيير برنامه‌اى هم به محيط درونى و هم به محيط بيرونى سيستم ترويج توجه دارد.

نحوه ارزشيابى

منظور از نحوه ارزشيابى تدوين نظام‌نامه و متعاقب آن روشى است که با توجه به طبيعت فعاليت‌هاى ترويجى بتواند اولاً، معيارهاى خاصى براى سنجش عملکردها فراهم کند و در ثانى الگوى ويژه‌اى براى مطالعه واحدهاى آزمودنى و جمع‌آورى اطلاعات لازم پديد آورد.

نحوه ارزشيابى دقيقاً با سياست‌ها و اهداف ارزشيابي، که الگوى ارزشيابى و ضوابط اجراء آن را فراهم مى‌آورند. مرتبط است. به اين معنا که اگر فرضاً هدف ارزشيابى مطالعه ميزان ثمربخشى نظام اجرائى ترويج، موضوعات واصله براى تبليغ، عوامل اجرائي، برنامه‌هاى تنظيمى و از اين قبيل باشد، يک نوع الگوى ارزشيابى در نظر گرفته مى‌شود و اگر منظور کارآئى نظام ترويجى باشد، الگوى ديگرى به‌کار مى‌رود. اگر هدف فقط مطالعه دست‌آوردهاى اقتصاد با آن بدون نظر داشتن به امکانات مصرفى باشد، الگوى ويژه ديگرى ممکن است مورد استفاده قرار گيرد. به‌ همين ترتيب، چنانچه در نحوه ارزشيابى مجموعه اهداف فوق‌الذکر مدنظر باشد، الگوى ارزشيابى با آنچه درباره تک‌تک موارد بالا گفته شد متفاوت خواهد بود.

اساساً بايد در نحوه ارزشيابى مشخص شود که چه چيزى با چه ملاکى ارزشيابى مى‌شود و براى اين کار چه روشى بايد به‌کار برده شود. در واقع نحوه ارزشيابى مشخص مى‌کند که آيا ارزشيابى يک مطالعه عملياتى است او وضعيتى محدود به زمان و مکانى خاص که فقط بر مبناى مشاهدات عينى انجام مى‌شود يا تحقيقى است، که علاوه بر بررسى دست‌آوردها، از طريق فرضيات آماري، به‌ توضيح آثار عملکرد متغيرهاى مختلف بر مبناى روش‌هاى آمار تحليلى و روابط بين آنها نيز مى‌پردازد تا جائى که حتى بتوان نتايج حاصله را به موقعيت زمانى و مکانى وسيعترى تعميم داد؟

ارشیابی آموزشی فرآیندی است از ارزیابی و تجزیه و تحلیل جنبه های مختلف یک برنامه آموزشی، برنامه درسی، روش های تدریس یا نتایج یادگیری دانش آموزان برای تعیین اثربخشی، کیفیت و تأثیر کلی آنها. نقش مهمی در بهبود شیوه های آموزشی، اتخاذ تصمیمات آگاهانه و افزایش تجربه یادگیری برای دانش آموزان ایفا می کند. در اینجا چند مفهوم کلیدی مرتبط با ارشیابی آموزشی و یادگیری آورده شده است:

هدف ارشیابی آموزشی:

ارزشیابی آموزشی با هدف ارائه بینشی در مورد نقاط قوت و ضعف برنامه های آموزشی، راهبردهای تدریس و نتایج یادگیری دانش آموزان است.
این به مربیان و مدیران کمک می کند تا در مورد طراحی برنامه درسی، روش های آموزشی، تخصیص منابع و بهبود کلی برنامه تصمیمات آگاهانه بگیرند.

انواع ارشیابی آموزشی:

ارزشیابی تکوینی: این نوع ارزشیابی در طول تدوین یا اجرای برنامه های آموزشی صورت می گیرد. هدف آن ارائه بازخوردی است که می تواند منجر به بهبود و تعدیل شود.
ارزشیابی جمعی: ارزشیابی جمعی پس از اجرای یک برنامه آموزشی اتفاق می افتد. اثربخشی و نتایج کلی را اغلب با هدف قضاوت یا تصمیم گیری ارزیابی می کند.

ارزیابی یادگیری دانش آموزان:

ارزشیابی آموزشی شامل ارزیابی نتایج یادگیری دانش آموزان برای سنجش اثربخشی آموزش و برنامه درسی است.
روش های ارزشیابی می تواند شامل آزمون ها، آزمون ها، پروژه ها، نمونه کارها، مشاهدات و موارد دیگر باشد و هدف آنها سنجش دانش، مهارت ها و توانایی های دانش آموزان است.

جمع آوری و پردازش اطلاعات:

داده ها از طریق روش های مختلفی مانند نظرسنجی، آزمون، مشاهده و مصاحبه جمع آوری می شوند.
تجزیه و تحلیل داده ها شامل تفسیر اطلاعات جمع آوری شده برای شناسایی روندها، الگوها، نقاط قوت، ضعف و زمینه های بهبود است.

پیشرفت مداوم:

ارزشیابی آموزشی ارتباط تنگاتنگی با مفهوم بهبود مستمر دارد. این آموزش مربیان و مؤسسات را تشویق می کند تا به طور مداوم بر عملکردهای خود بر اساس یافته های ارزیابی نظارت و تنظیم کنند.

بازخورد و بازتاب:

ارزشیابی بازخورد ارزشمندی را به مربیان، مدیران و دانش آموزان در مورد اینکه چه چیزی خوب کار می کند و چه چیزی نیاز به بهبود دارد، ارائه می دهد.
این بازخورد تفکر و تمایل به انطباق و اصلاح شیوه های آموزشی را ترویج می کند.

مشارکت ذینفعان:

ارزشیابی آموزشی اغلب شامل چندین ذینفع از جمله دانش آموزان، معلمان، مدیران، والدین و سیاست گذاران می شود.
ترکیب دیدگاه‌های متنوع به اطمینان از جامع و نماینده بودن فرآیندهای ارزیابی کمک می‌کند.

تضمین کیفیت و اعتبار:

ارزشیابی آموزشی برای حفظ و ارتقای کیفیت مؤسسات آموزشی ضروری است.
بسیاری از مؤسسات به عنوان بخشی از فرآیندهای اعتباربخشی ارزیابی می شوند تا تعهد خود را به رعایت استانداردهای تعیین شده نشان دهند.

ملاحظات اخلاقی:

ملاحظات اخلاقی در ارزشیابی آموزشی، به ویژه از نظر تضمین حریم خصوصی دانش آموزان، کسب رضایت آگاهانه و حفظ شفافیت، مهم هستند.

ارزیابی فناوری و داده محور:

فناوری در ارزیابی آموزشی مدرن، تسهیل در جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و گزارش‌دهی داده‌ها نقش دارد.
ارزشیابی مبتنی بر داده به مربیان کمک می کند تا تصمیمات مبتنی بر داده اتخاذ کنند که نتایج یادگیری را افزایش می دهد.

ارزشیابی آموزشی به تصمیم گیری مبتنی بر شواهد کمک می کند، مسئولیت پذیری را تقویت می کند و از توسعه مداوم سیستم های آموزشی حمایت می کند. این یک فرآیند پویا است که هدف آن ایجاد محیط های یادگیری مثبت و موثر برای دانش آموزان و مربیان است.

یادگیری ارشیابی آموزشی

هدف های یادگیری

از خواننده انتظار می رود پس از مطالعه و یادگیری مطالب این فصل بتواند :

1. مراحل مختلف ارزشیابی آموزشی را به ترتیب نام ببرد .

2. مرحله طرح ریزی را تعریف کند و اقدامات مربوط به این مرحله را توضیح دهد .

3. منظور از تحلیل موقعیت را توضیح دهد .

4. غایت و هدف را تعریف کند و با ذکر مثال تفاوت بین آنها را توضیح دهد .

5. هدف های فرآیندی و فرآورده ای را تعریف کند و با ذکر مثال تفاوت بین آنها را توضیح دهد .

6. توضیح دهد که در کدام ارزشیابی ها بیشتر از کدام نوع هدف های فرآیندی یا فرآورده ای استفاده می شود .

7. رفتار ورودی را تعریف کند و رابطه آن را با هدف برنامه توضیح دهد .

8. نحوه انتخاب یا تهیه وسایل اندازه گیری را توضیح دهد .

9. استراتژی ها را توضیح دهد و برای هر یک از آنها مثالی ذکر نماید .

10. طرح پژوهشی را توضیح دهد و رابطه پژوهش آزمایشی با ارزشیابی آموزشی را شرح دهد .

11. منظور از تدارک یک برنامه زمانی را در ارزشیابی توضیح دهد .

12. مرحله فرآیندی یا اجرایی را تعریف کند و اقدامات مربوط به این مرحله را توضیح دهد .

13. مرحله فرآورده ای یا تولیدی را تعریف کند و اقدامات مربوط به این مرحله را توضیح دهد .

14. برای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی یکی از سطوح آموزشی برنامه کامل ارزشیابی تدارک ببیند و در آن کلیه پیشنهاد های این فصل را منظور نماید .

مطلب آموزشی بالا مربوط به مراحل و اهداف یادگیری ارشیابی آموزشی است که در سایت یونی تحلیل آن را در اختیار شما پژوهشگر عزیز قرار داده ایم.

مراحل و اهداف یادگیری ارشیابی آموزشی