انواع روش های گردآوری داده ها فرآیند جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات در مورد متغیرهای مربوطه به روشی از پیش تعیین‌شده و روشمند است تا بتوان به سؤالات خاص تحقیق، آزمون فرضیه‌ها و ارزیابی نتایج پاسخ داد.
انواع روش های گردآوری داده ها : گردآوری داده (به انگلیسی Data Acquisition) به فرایند گردآوری و آماده‌سازی داده برای پردازش گفته می‌شود. هدف از گردآوری‌داده بدست آوردن اطلاعات به‌منظور ثبت اتفاقات، تصمیم‌گیری، یا گزارش اطلاعات به دیگران است. اساساً اطلاعات با در نظرگرفتن هدف نهایی گردآوری می‌شوند.[۱]
گردآوری داده معمولاً در مراحل اولیه هر پروژه‌ای انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است[۲]:
کارهای پیش از گردآوری — شامل توافق برسر تعاریف، روش‌ها، اهداف و فرمت داده نهایی.
گردآوری داده
ارائه یافته‌ها — شامل به تصویرکشیدن، تحلیل، مرتب‌کردن [۳] و غیره.
منابع
· Australian Bureau of Statistics
· · LeanYourCompany.com, Establishing a data collection plan
· Sorting Data: collection and analysis By Anthony Peter Macmillan Coxon ISBN 0-8039-7237-7
نظرسنجی و پرسشنامه:
نظرسنجی ها شامل پرسیدن مجموعه ای از سوالات ساختاریافته از شرکت کنندگان است. پرسشنامه نوعی نظرسنجی است که به صورت کتبی انجام می شود.
مناسب برای جمع آوری داده های کمی و جمع آوری اطلاعات در مورد نگرش ها، نظرات، رفتارها و جمعیت شناسی.
می توان از طریق فرم های کاغذی، نظرسنجی آنلاین، مصاحبه تلفنی یا مصاحبه حضوری انجام داد.
مصاحبه ها:
مصاحبه ها شامل تعامل مستقیم با شرکت کنندگان است که به محققان اجازه می دهد تا داده های کیفی یا کمی عمیق را جمع آوری کنند.
مصاحبه‌های ساختاریافته از مجموعه‌ای از سوالات از پیش تعیین‌شده پیروی می‌کنند، در حالی که مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته و بدون ساختار، پاسخ‌های بازتر را امکان‌پذیر می‌کنند.
برای بررسی تجربیات شخصی، ادراکات، انگیزه ها و مسائل پیچیده مفید است.
مشاهدات:
مشاهدات شامل تماشای سیستماتیک و ثبت رفتار، تعاملات یا رویدادها در یک محیط طبیعی است.
می تواند مشاهدات مشارکتی (پژوهشگر بخشی از موقعیت است) یا مشاهدات غیر مشارکتی (محقق یک ناظر است).
بینش هایی در مورد رفتارها، پویایی های اجتماعی و زمینه های محیطی ارائه می دهد.
آزمایش:
آزمایش‌ها شامل دستکاری یک یا چند متغیر و اندازه‌گیری تأثیر آنها بر سایر متغیرها و در عین حال کنترل عوامل خارجی است.
برای ایجاد روابط علت و معلولی بین متغیرها استفاده می شود.
می تواند در محیط های آزمایشگاهی کنترل شده یا محیط های واقعی انجام شود.
مطالعات موردی:
مطالعات موردی شامل بررسی عمیق یک فرد، گروه، سازمان یا رویداد است.
بینش دقیقی در مورد زمینه ها، رفتارها و پدیده های خاص ارائه می دهد.
برای تحقیقات اکتشافی یا توصیفی مفید است.
تحلیل محتوا:
تجزیه و تحلیل محتوا شامل تجزیه و تحلیل سیستماتیک محتوای نوشتاری، تصویری یا صوتی برای شناسایی مضامین، الگوها و معانی است.
معمولا برای تجزیه و تحلیل اسناد، رسانه ها و محتوای آنلاین استفاده می شود.
تحقیق قوم نگاری:
قوم نگاری شامل غوطه ور کردن محققان در فرهنگ یا زمینه مورد مطالعه برای به دست آوردن بینش عمیق و درک رفتارها و عملکردهای اجتماعی است.
معمولا در مطالعات مردم شناسی و جامعه شناسی استفاده می شود.
گروه های کانونی:
گروه‌های کانونی شامل گروه‌های کوچکی از شرکت‌کنندگان است که در مورد یک موضوع خاص با هدایت ناظم بحث می‌کنند.
برای کشف نظرات، نگرش ها و ادراکات از طریق تعامل گروهی استفاده می شود.
تجزیه و تحلیل داده های ثانویه:
شامل استفاده از داده های موجود جمع آوری شده توسط سایر محققان یا سازمان ها برای یک هدف تحقیقاتی جدید است.
می تواند در زمان و منابع صرفه جویی کند اما نیاز به بررسی دقیق کیفیت و ارتباط داده ها دارد.
خاطرات و مجلات:
شرکت‌کنندگان برای ثبت افکار، تجربیات یا رفتارهای خود در طول زمان، یادداشت‌های روزانه یا ژورنالی تهیه می‌کنند.
بینش هایی در مورد فعالیت های روزانه، احساسات و تجربیات ذهنی ارائه می دهد.
جمع آوری داده های حسگر:
شامل جمع‌آوری داده‌ها از طریق حسگرهایی مانند GPS، شتاب‌سنج، سنسور دما و غیره برای نظارت بر فعالیت‌های فیزیکی، شرایط محیطی یا اندازه‌گیری‌های دیگر است.
روش های عکاسی و تصویری:
استفاده از عکس‌ها، فیلم‌ها یا مصنوعات بصری برای مستندسازی و تحلیل پدیده‌های اجتماعی، محیط‌ها و شیوه‌های فرهنگی.
انتخاب روش جمع‌آوری داده‌ها باید با اهداف تحقیق، نوع داده‌های مورد نیاز و منابع موجود مطابقت داشته باشد. در برخی موارد، ترکیبی از روش ها (تحقیق با روش های ترکیبی) ممکن است درک جامع تری از موضوع تحقیق ارائه دهد.
فرآیند جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌های دقیق از منابع مختلف برای یافتن پاسخ مشکلات، روندها و احتمالات تحقیق و غیره، به منظور ارزیابی نتایج احتمالی، به عنوان مجموعه داده‌ها شناخته می‌شود. دانش قدرت است، اطلاعات دانش است و داده ها اطلاعاتی به شکل دیجیتالی هستند، حداقل همانطور که در فناوری اطلاعات تعریف شده است. از این رو داده ها قدرت هستند. اما قبل از اینکه بتوانید از این داده ها در یک استراتژی موفق برای سازمان یا تجارت خود استفاده کنید، باید آنها را جمع آوری کنید. این اولین قدم شماست
بنابراین، برای کمک به شما برای شروع فرآیند، ما به جمع آوری داده ها توجه می کنیم. دقیقا چیه؟ باور کنید یا نه، این چیزی فراتر از جستجوی گوگل است! علاوه بر این، انواع مختلف جمع آوری داده ها چیست؟ و چه نوع ابزار جمع آوری داده ها و تکنیک های جمع آوری داده ها وجود دارد؟
اگر می‌خواهید در مورد فرآیند جمع‌آوری داده‌ها سرعت بگیرید، به جای درستی آمده‌اید.
پیش از گردآوری داده ها باید طرح مشخص برای اینکاردر نظر گرفت. پاسخ به سوالات زیر می تواند راهگشا باشد.
داده های مربوط چه چیزی گردآوری می شود ؟
چرا داده ها گردآوری می شود ؟
داده ها چگونه گردآوری می شود ؟
داده ها در چه زمانی گردآوری می شود ؟
داده ها را چه کسانی گردآوری می کنند ؟
گردآوری داده ها به چه مواد و ابزاری نیاز دارد ؟
داده ها چگونه توصیف و تفسیر می شوند ؟
چه مقدار هزینه برای گردآوری داده ها و تفسیر آنها لازم است ؟
داده ها چگونه گزارش می شوند ؟
منبع یا منابع تأمین هزینه کیست ؟
oپس از آن که داده ها گردآوری شد ، باید آنها را پردازش و تفسیر نمود
oکنترل کیفیت داده ها
oتفکیک داده ها
oپردازش داده ها
انواع روش های گردآوری داده ها
از روش های جمع آوری اطلاعات است که در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشیا و پدیده ها با استفاده از ویژگی های گوناگون آنها ملاحظه و ثبت می گردد. منظور از مشاهده ثبت دقیق تمام جوانب بروز حادثه ویژه یا رفتار و گفتار فرد یا افراد از راه حواس و یا سایر راه های ادراکی ( کمک گرفتن از ابزار خاص ) می باشد.
مشاهده منظم در تحقیق ضروری است بنابراین مشاهده باید:
به هدف تحقیق مربوط باشد
برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنیم شده باشد
به طور دقیق و منظم ثبت شود
میزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسی باشد
مشاهده به دو صورت مشارکتی و غیر مشارکتی انجام می شود. که در مشاهده مشارکتی شخص مشاهده کننده در موضوع مشاهده شرکت دار دو در همان جلب مشاهده صورت می گیرد. در مشاهده غیر مشارکتی مشاهده گر پدیده مورد مشاهده را بدون آنکه خود دخالتی در آن داشته باشد ملاحظه می کند که این روش خود به دو صورت انجام می شود. در روش اول مشاهده گر پدیده ها را به صورت آشکار ثبت می کند ( مثال )و در نوع دوم مشاهده گر به صورت مخفیانه مو راد مورد مشاهده را ملاحظه و به ثبت آن می پردازد.
مشاهده ممکن است در هنگام تهیه طرح اولیه تحقیق نیز صورت پذیرد که بدان مشاهده مقدماتی گفته می شود مشاهده ممکن است منبع اصلی جمع آو ری اطلاعات باشد و گاهی نیز برای تکمیل یا اصلاح اطلاعاتی که از روش های دیگر بدستآمده است استفاده شود. مشاهده ممکن است در مورد اشیا صورت بگیرد .
مزایا: امکان بررسی جزئیات موضوع وجود دارد. می توان صحت اطلاعات جمع آوری شده را با وسائل دیگر آزمایش کرد .برای جمع آوری اطلاعات زمینه ای مناسب است. در زمان کوتاه اطلاعات زیادی بدست می آید و اعتبار علمی اطلاعات بالاست.
معایب: حضور مشاهده گر می تواند بر روند فعالیت مورد مشاهده تاثیر گذار باشد. تمایلات شخصی مشاهده گر و میزان توانائی او در مشاهده و ثبت دقیق فعالیت مورد مشاهده ممکن است تاثیر گذار باشد. عوامل محیطی بر نوع و روش گرد آوری اطلاعات موثر است. استاندارد کردن و طبقه بندی اطلاعات مشکل است ( بویژه در ثبت رفتار انسانی ) .مشکلات اخلاقی در مشاهده اعمال شخصی وجود دارد. برای نمونه های زیاد وقت گیر و پر هزینه است.
مصاحبه یکی از روش های جمع آوری اطلاعات است که در آن به صورت حضوری یاغیر حضوری از افراد یا گروهی ار آنان پرسش می شود. نکته مهم آن است که سوالات مصاحبه از پیش اندیشیده شده و تعیین شده است. آنچه مصاحبه را به صورت های مختلف طبقه بندی می کند میزان انعطاف پذیری آن و یا نحوه اجرای آن است. مصاحبه را یکی ازروش هائی دانسته اند که امکان دریافت پاسخ در آن بیش از روش های دیگر است، زیرا در هنگام مصاحبه امکان تحریک آزمودنی برای دادن پاسخ وجود دارد و نیز می توان در صورت ابهام با توضیح موضوع راروشن ساخت.
مهمترین انواع مصاحبه به شرح زیر عنوان شده اند:
مصاحبه انعطاف پذیر یا آزاد : در این نوع چارچوب وحدود پرسش ا برای کصاحبه گر مشخص است لی زمان و توالی پرسش به سلیقه مصاحبه گر بستکی دارد. دراین حالت رفتار آزمودنی طبیعی تر است و اطلاعات واقعی تری بدست می آید. مصاحبه گر می تواند سوالات اضافی نیز طرح کند. ا ین روش برای تحقیق هائی با مقیاس کوچک ، مطالعات کیفی و یا مصاحبه با اشخاص و گروههائی که اطلاعات اصلی از آنها بدست می آید ، مناسب است. هدف در این گونه مصاحبه ها جمع آوری اطلاعات عمیق و کیفی است.
مصاحبه با انعطاف پذیری متوسط یا منظم : در این نوع مصاحبه ، مصاحبه گر از پرسشنامه ای با پرسش های مشخص و با توالی ثابت استفاده می کند ، اما معمولا پرسش ها به صورت باز هستند. تلاش می شود شرایط برای همه یکنواخت نگه داشته شود.هدف در این جا جمع آوری اطلاعات کمی و سطحی است.
مصاحبه با انعطاف ناپذیریا پرسشنامه همراه با مصاحبه : مصاحبه گر از پرسش نامه ای با پرسش های مشخص و با توالی استاندارد استفاده می کند. پاسخها ثابت و از قبل پیش بینی و طیقه بندی شده اند و معمولا پرسش ها به صورت بسته هستند. این روش در مطالعات بزرگ و زمانی که پژوهشگر از تنوع پاسخ ها اطلاع دارد بکار می رود.
نکات مهم در موردانجام مصاحبه
تکلم با زبان شخص مصاحبه شونده
آشنائی مصاحبه گر با اهداف و روش طبقه بندی و ارزش گذاری پاسخها
دخالت ندادن تمایلات شخصی مصاحبه گر
ایجاد شرایط یکسان برای همه
کسب اجاره درهنگام استفاذه از دستگاه ضبط صدا
جلب اعتماد مصاحبه شونده
رعایت مقام وموقعیت اجتماعی افراد
بیان توضیحات کافی قبل از شروع مصاحبه
ارائه آموزش به مصاحبه گران پیش از انجام مصاحبه
پرسشنامه شامل دسته ای از پرسش هاست که برطبق اصول خاصی تدوین گردیده است و به صورت کتبی یه افراد ارائه می شود و پاسخگو بر اساس تشخیص را خود جواب ها رادر آن می نویسد. هدف از ارائه پرسشنامه کسب اطلاعات معین در مورد موضوعی مشخص است. بزرگ بودن گروه یا جامعه مورد مطالعه یکی از دلایل مهم برای استفاده از پرسش نامه است چه امکان مطالعه نمونه های بزرگ را فراهم می آورد. کیفیت تنظیم پرسشنامه دربدست آمدن اطلاعات صحیح و درست و قابل تعمیم بسیار با اهمیت است.
بر اساس نحوه اجرای پرسش نامه و نیز نوع سوالات پرسشنامه می توان آنرا به دستجات متفاوت تقسیم نمود.
طبقه بندی بر اساس ماهیت پرسشنامه :
پرسشنامه باز: در این نوع پرسشنامه با سوالات باز روبرو هستیم.در اینجا پاسخگو می تواند بدون محدودیت هرپاسخی را که مد نظرش باشد در مورد آن پرسش بنویسد و یا در آن زمینه توضیح دهد. در اینگونه سوالات ، اطلاعات دقیق تر، کامل تر و دارای ارزش بیشتر هستند ولی طبقه بندی و نتیجه گیری از آنها مشکل تر و له تجربه زیاد نیازمند است.
پرسشنامه بسته : پرسش های بسته در این نوع پرسشنامه ارائه می شود.برای هر پرسش تعدادی گزینه و پاسخ انتخاب شده است که فرد پاسخ دهنده باید یکی از آنها رابه عنوان پاسخ بگزیند.هریک از پاسخ ها به گونه ای تنظیم شده است که در عین منطقی بودن برای آن سوال از پاسخ مربوط به دیگر سوالات مجزاست. در اینجا پاسخ ها را می توان به سرعت نوشت و تجزیه و تحلیل و طبقه بندی پاسخ ها نیز ساده تر است اما اطلاعات به دقت و کاملی پرسش نامه باز نیست.
طبقه بندی بر اساس نحوه اجرا
پرسشنامه همراه با مصاحبه : این پرسشنامه همان مصاحبه انعطاف ناپذیر است که به صورت حضوری پرسش ها از افراد پرسیده می شود و پاسخ ها را پرسشگر در برگه پرسشنامه وارد می کند.
پرسشنامه خود ایفا : پرسشنامه در اختیار فرد یا گروه قرار می گیرد و فرد به تنهائی و یا به صورت گروهی یه پرسش ا پاسخ می دهند .
پرسشنامه پستی : پرسشنامه برای افراد از طریق پست ارسال می شود . فرد پس از تکمیل آنرا برای محقق عودت می دهد.
پرسشنامه الکترونیک : در این نوع از پرسشنامه که به تازگی موارد استفاده از آن گسترش یافته است ، محقق با استفاده از شبکه های اطلاع رسانی و اینترنت ، اقدام به ارسال پرسشنامه الکترونیک برای افراد می کند و افراد پاسخ ها را در همان پرسشنامه وارد و با پست الکترونیک برای محقق باز می گردانند.در برخی موارد ممکن است افراد نسخه ای از پرسشنامه را چاپ کرده و بعد از پاسخگوئی به شکل پستی باز گردانند.
نکات مهم در طراحی پرسشنامه
مزایای پرسشنامه
عدم نیاز به شحص مصاحبه کننده ، بنابراین عدم تاثیر وجود چنین شخصی
ساده و ارزان
سادگی طبقه بندی و تجزیه و تحلیل
دقت یشتر پاسخ ها بواسطه محرمانه ماندن افراد
امکان تنجام مطالعات بزرگ
یکسان بودن شرایطردر زمان تکمیل
معایب پرسشنامه
عدم قابلیت استفاده برای بی سوادان
درک نکردن مفهوم سوال
امکان ارائه تصویر کاذب توسط فرد از خود
کاهش درصد پاسخ های رسیده در پرسشنامه پستی
در هنگام نوشتن پرسشنامه باید دقت نمود تا ابتدا از پرسش های زمینه ای استفاده گردد و سپس به پرسش هائی که در زمینه موضوع طراحی شده اند ، رسید.
اعتبار صوری : بدین مهنا که صوال قادر به اندازه کیری موضوع مورد پرسش باشد.به تعبیر دیگر مقیاس اندازه گیری متغیرتحت مطالعه باشد.
انتظار دانستن پاسخ : باید سوال طوی طرح شود که انتظار داشته باشیم پاسخگو ،جواب آنرا داند.
روشن و صریح : سوال باید بدون ابهام باشد و تنها به یک مطلب اشاره کند.
بی آزار : به مسائل خصوصی افراد وارد نشود مگر با اجازه قبلی خود آنها.
منصفانه: دلالت بر معنا و مفهوم خاصی ننمایر و آزمدنی را به موضع خاص نکشاند.
ابزاری که برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار میگیرد درمرحله نخست باید از روایی (اعتبار) برخوردار باشند و درمرحله دوم باید پایایی ( اعتماد ) داشته باشند .
روائی بدین معناست که روش یا ابزار به کار رفته تا چه حدی قادر است خصوصیت مورد نظر را درست اندازه گیری کند .
مثال: اگر بخواهیم شیوع کم وزنی هنگام تولد را در نوزادان یک زایشگاه بدانیم ، باید همه نوزادان تولد یافته را وزن کنیم . برای این کار می بایست از ترازوی مخصوص توزین نوزاد و آنهم ترازوی استاندارد استفاده شود
پایایی قابلیت تکرار روش یا ابزار اندازه گیری است . اگر روشی از پایایی برخوردار نباشد ، داده های گردآوری شده روایی ( اعتبار ) نیز نخواهند داشت .
مثال :در مثال بالا باید دید با چند بار وزن کردن آیا وزن یک کودک را در هر مرحله مشابه وزن قبلی نمایش میدهد.
مطلب آموزشی بالا مربوط به انواع روش های گردآوری داده ها است که در سایت یونی تحلیل آن را در اختیار شما پژوهشگر عزیز قرار داده ایم.
انواع روش های گردآوری داده ها