داده های كيفی (Categorical Data)

داده های كيفی

داده های كيفی : متغيرهاي رسته اي به آن دسته از متغيرها اطلاق مي شود كه از نظر كيفي مقادير آن به چندين رسته تقس مي شود. براي مثال جنسيت، رنگ پوست، رشته تحصيلي، رتبه شغلي، شغل و… نمونه هايي از متغيرهاي رسته اي هستند. متغيرهاي رسته اي به دو دسته كلي كيفي اسمي و كيفي رتبه اي تقسيم ميشوند.

داده‌های طبقه‌ای نوعی از داده‌ها هستند که دسته‌ها یا گروه‌های مجزا و مجزا را بدون ترتیب ذاتی یا مقدار عددی نشان می‌دهند. برای طبقه بندی اقلام یا مشاهدات به طبقات یا دسته های مختلف بر اساس ویژگی ها یا ویژگی های خاص استفاده می شود. داده های طبقه ای را می توان به دو نوع اصلی تقسیم کرد: اسمی و ترتیبی.

داده های اسمی:

داده‌های اسمی شامل دسته‌هایی است که ترتیب یا رتبه‌بندی خاصی بین آنها وجود ندارد. دسته ها معمولاً برچسب ها یا نام هایی هستند که برای تمایز بین گروه های مختلف استفاده می شوند. نمونه هایی از داده های اسمی عبارتند از:

رنگ ها (به عنوان مثال قرمز، آبی، سبز)
جنسیت (به عنوان مثال، مرد، زن، غیر باینری)
انواع حیوانات (مانند گربه، سگ، پرنده)
کشورها (به عنوان مثال، ایالات متحده، کانادا، استرالیا)

در داده‌های اسمی، می‌توانید تعیین کنید که آیا دو مورد یکسان یا متفاوت هستند، اما نمی‌توانید هیچ رابطه عددی معنی‌داری بین دسته‌ها برقرار کنید.

داده های ترتیبی:

از سوی دیگر، داده‌های ترتیبی شامل دسته‌هایی با ترتیب یا رتبه‌بندی خاص است. در حالی که تفاوت‌های بین دسته‌ها دقیقاً قابل اندازه‌گیری نیست، می‌توانید بر اساس برخی معیارها نظم نسبی ایجاد کنید. نمونه هایی از داده های ترتیبی عبارتند از:

سطوح تحصیلی (مانند دبیرستان، لیسانس، فوق لیسانس)
رتبه بندی رضایت مشتری (به عنوان مثال، بسیار ناراضی، ناراضی، خنثی، راضی، بسیار راضی)
وضعیت اقتصادی (مانند درآمد کم، درآمد متوسط، درآمد بالا)
رتبه بندی ستاره ها (به عنوان مثال، 1 ستاره، 2 ستاره، 3 ستاره، 4 ستاره، 5 ستاره)

در داده‌های ترتیبی، نه تنها می‌توانید تشخیص دهید که آیا دو مورد متفاوت هستند، بلکه می‌توانید تشخیص دهید که کدام یک بزرگتر است یا رتبه بالاتری دارد.

داده های طبقه بندی معمولاً در زمینه های مختلف از جمله آمار، علوم اجتماعی، تحقیقات بازار و یادگیری ماشین استفاده می شود. هنگام کار با داده های طبقه بندی شده، انتخاب روش های مناسب برای تجزیه و تحلیل و تجسم بر اساس نوع داده های طبقه بندی که با آنها سروکار دارید، ضروری است. برای داده های اسمی، شمارش فرکانس و نمودار میله ای اغلب استفاده می شود، در حالی که داده های ترتیبی ممکن است با استفاده از مقادیر میانه یا تکنیک های رگرسیون ترتیبی تجزیه و تحلیل شوند.

به خاطر داشته باشید که گاهی اوقات داده‌های طبقه‌بندی را می‌توان به صورت عددی برای استفاده در تحلیل‌های آماری یا الگوریتم‌های یادگیری ماشین کدگذاری کرد، اما این ماهیت طبقه‌بندی ذاتی داده‌ها را تغییر نمی‌دهد.

-جدول فراواني براي متغيرهاي كيفي:
جداول فراواني اين نوع متغيرها، با فهرست كردن مقادير مختلف متغير، فراواني مربوط به هر مقدار و درصد فراواني هر مقدار، بدست خواهد آمد، با يك مثال نحوه ساختن اين نوع جداول فراواني را با SPSS مي بينيم :

مثال: صنعتگري چهار نوع قطعه D,C,B,A را توليد مي كند اگر 20قطعه توليد شده توسط وي به ترتيب زير باشند.
B,C,C,A,D,C,C,B,D,C,A,C,D,C,B,C,C,B,D,D
يك جدول فراواني براي داده هاي فوق مي سازيم. سعي كنيد با كمك آن به سئوالات زير پاسخ دهيد:
– چند عدد از قطعه Cدر اين روز توليد شده است؟
– قطعات B,Aچند درصد از كل توليد روزانه را در بر ميگيرند؟
ابتدا داده ها را در محيط SPSSوارد ميكنيم .

سپس براي رسم جداول فراواني مسير زير را طي كنيد تا كادر كناري باز شود:

متغير مربوطه را انتخاب كرده روي دكمه كليك كنيد .

براي رسم جدول فراواني، در كـادر كنـار عبـارت Display frequency tablesتيـك بگذاريـد. و در نهايت دكمه ok را كليك كنيد. صفحه جداگانه اي تحت عنوان Output viewباز خواهد شد كه خروجي هاي SPSS همواره در آن ظاهر خواهد شد. خروجي اين مثال به صورت زير خواهد بود:

جدول اول تعداد داده هاي موجود ) (Validو داده هاي گمشده ) (Missingرا نشان ميدهد. و جدول دوم جدول فراواني متغير است. ستون اول مقادير متغير، ستون دوم فرواني هر مقدار، ستون سوم درصد فراواني آن مقدار و ستون چهارم هم درصد فراواني تجمعي مي باشد.
از روي اين جدول سعي كنيد به سوالهاي مطرح شده در صورت مثال جواب دهيد.
براي متغيرهاي كيفي رتبه اي هم مراحل رسم جدول فراواني به همين صورت خواهد بود.

نمودارهاي آماري براي متغيرهاي كيفي:

نمودارهاي مناسب براي اين نوع متغيرها عبارتند از: نمودار ميله اي ) (Bar chartو نمودار دايره اي (Pie chart).
براي رسم اين نمودارها مي توان از دو راه زير استفاده كرد:

از مسيري كه براي رسم جدول فراواني طي كرديم رفته روي دكمه كليك كنيد تا كادر
گفتگوي زير باز شود:

هر كدام از نمودارهاي pie chart يا Bar chartرا كه مايل بوديد انتخاب كرده و دكمه Continue را كليك كنيد. دكمه Ok را كليك كنيد.
مسير فوق را براي داده هاي مثال طي كنيد و خروجي را ببينيد:

توجه كنيد كه نمودارهاي دايره اي براي متغيرهاي كيفي اسمي مناسب ترند و نمودارهاي ميله اي براي متغيرهاي كيفي رتبه اي.
2. راه دوم استفاده از منوي Graph است: