طرح تحقیق تک آزمودنی

طرح تحقیق تک آزمودنی : به لحاظ تعداد افرادی که در آزمایش شرکت می‌کنند، می‌توان طرح‌های آزمایشی را به دو گروه طرح‌های گروهی و طرح‌های تک آزمودنی تقسیم‌بندی نمود. اگرچه در تحقیقات علوم انسانی استفاده از یک آزمودنی دارای سابقه‌ای به نسبت طولانی است. اما تحقیقات تک آزمودنی یا مطالعات موردی در سال‌های میانه قرن بیستم تاحدودزیادی فراموش شده‌است.

در این سال‌ها طرح‌های پژوهشی گروهی که در آن‌ها دو یا چند گروه آزمودنی در معرض متغیرها و روش‌های مختلفی قرارمی‌گیرند و تأثیر نسبی این متغیرها بر آن گروه‌ها بررسی می‌شود، بیشتر موردتوجه بوده و در پژوهش‌ها مورداستفاده قرارگرفته‌است.‌ اما نکته‌ای که درمورد پژوهش‌های گروهی وجود دارد اینست که در این نوع تحقیق‌ها اطلاعات لازم را درمورد تأثیر متغیر مستقل یا روش آزمایشی بر فرد فرد آزمودنی‌ها به دست نمی‌دهد.

روش تحقیق تک آزمودنی

بنابراین، اگر هدف از پژوهش تعیین تأثیر یک روش درمانی یا آموزشی بر آزمودنی‌ها به طور انفرادی باشد، روش‌های گروهی پاسخگو نخواهد بود و اطلاعات لازم را به محقق نمی‌دهد و حتی گمراه‌کننده هم باشد.
علاوه بر این، در طرح‌های پژوهشی گروهی نمی‌توان تعداد افراد زیادی را پیدا کرد که دارای مسائل روانی و آموزشی مشابهی باشند، تا بتوان آن‌ها را به طور گروهی مطالعه نمود.
با توجه به اشکالات مطرح شده در طرح‌های پژوهشی گروهی، طرح‌های تک آزمودنی مجدداً مطرح شدند.
دراین طرح‌ها درهر زمان تنها یک آزمودنی واحد(مثلاً فقط یک فرد یا یک گروه خاص) موردمطالعه قرار می‌گیرد و تغییرات حاصل از اجرای روش درمانی یا آموزشی درارتباط باآن فرد آزمودنی ارزیابی می‌شود.

در این درس، ضمن بررسی طرح‌های تک آزمودنی، مثال‌هایی در این زمینه مطرح می‌گردد.
در این مثال‌ها شما کاربردهای علمی روش‌های تک آزمودنی را فرا می‌گیرید.
در نهایت تست‌های مطرح شده در این حوزه در سال‌های اخیر را مطرح می‌کنیم.
امیدوارم این نوشتار به راهی که در پیش گرفته‌اید، کمک کند.

مثالی از طرح تک آزمودنی

اجازه بدهید با یک مثال بحث خودمان را شروع کنیم. فرض کنید پژوهشگری می‌خواهد تأثیر نسبی ستایش و سرزنش معلم را بر میزان یادگیری دانش آموزان دبستانی بررسی کند. در این پژوهش متغیر مستقل رفتار معلم (ستایش و یا سرزنش) و متغیر وابسته یادگیری دانش آموزان است.
شما اگر بخواهید برای این تحقیق طرحی ارائه دهید چه نقشه‌ای ارائه می‌کنید؟

به طور متداول در این پژوهش سه گروه تعریف و دانش آموزان را بطور تصادفی در این گروه‌ها قرار می‌دهیم.
گروه اول، دانش آموزانی را دربرمی‌گیرد که موردستایش و تمجید قرار خواهند گرفت.
گروه دوم دانش آموزانی هستند که موردسرزنش قرار می‌گیرند.
گروه سوم، گروه گواه یا شاهد است که هیچکدام از دو عمل متغیر مستقل اعمال نمی‌شود.

روش تحقیق تک آزمودنی

این پژوهش نمونه‌ای از پژوهش‌هایی است که بطور کلی پژوهش‌های گروهی نامیده می‌شوند.

در پژوهش‌های گروهی تعدادی آزمودنی که به صورت تصادفی از جامعه انتخاب شده‌اند(انتخاب تصادفی)؛ به تصادف در گروه‌ها(انتساب تصادفی) قرارمی‌گیرند. سپس آزمایش برای هرسه گروه نوعی شاخص آماری تعیین می‌شود و نتایج حاصل را با استفاده از یکی از آزمون‌های آماری موردارزیابی قرارمی‌دهد. اگر معلوم شد که مثلاً نمره‌های یادگیری دانش آموزان گروه یک بر روی هم از نمره‌های دو گروه دیگر بالاتر است و اختلاف حاصل از لحاظ آماری معنی دار بوده‌است، افزایش یادگیری این گروه را به عامل ستایش معلم نسبت می‌دهد. بدین ترتیب یک رابطه علمی بین ستایش معلم از کار دانش آموزان و یادگیری دانش آموزان برقرار می‌سازد.

در این مثال، میانگینی از عملکرد دانش آموزان موردمطالعه قرار می‌گیرد. اما اگر در بین دانش آموزان دانش آموزی باشد که به سرزنش بهتر پاسخ داده‌است، عملاً گم می‌شود. به عبارت دیگر، میانگین گیری به دلیل آن که اعداد بزرگ و کوچک یکدیگر را خنثی می‌کنند، عملاً باعث بی معنی شدن نتایج می‌گردد. بنابراین، از معایب طرح‌های گروهی آنستکه اطلاعاتی درمورد تأثیر متغیر مستقل یا روش آزمایشی بر فرد فرد آزمودنی‌ها ارائه نمی‌کند.

بنابراین، آنجا که هدف پژوهشگر تعیین تأثیر یک روش درمانی یا آموزشی بر تک تک آزمودنی‌ها است، طرح‌های پژوهشی گروهی نه تنها اطلاعات لازم را به پژوهشگر نمی‌دهد بلکه ممکن است گمراه کننده هم باشد.
از طرف دیگر، در شرایط بالینی عملاً یافتن گروهی از افراد برای گروه‌های آزمایشی عملاً امکان‌پذیر نیست.
برای مواجهه با حالت‌هایی که اعمال تحقیق گروهی امکان‌پذیر و یا مفید نیست، تحقیقات تک آزمودنی مطرح شدند.

ویژگی‌های طرح‌های تک آزمودنی

پیش از نگاه به طرح‌های تحقیقاتی تک آزمودنی به عنوان یکطرح نیمه آزمایشی، بررسی بعضی از ویژگی‌ها که در اکثر این نوع طرح‌ها رایج است، مفید خواهد بود. بسیاری از این ویژگی‌ها در شکل زیر که نتایج یک طرح تک آزمودنی را نشان می‌دهد، نشان داده شده‌است.

اولین جزء متغیر وابسته است که روی محور y ها (محور عمودی) نمایش داده شده است و در طول آزمایش بارها و بارها اندازه‌گیری می‌شود و جزء دوم متغیر زمان است که محور افقی یا x ها آن را نمایش می‌دهد.
سوم، تفکیک زمان پژوهش به قطعات زمانی مختلف که معمولاً با حروف A و B نمایش می‌دهیم.
در هر کدام از این بخش‌بندی‌ها روی آزمودنی شرایط از قبل تعیین‌شده آزمایش اعمال می‌شود.
حرف A برای خط پایه (Base Line) استفاده می‌شود که در آن عمل آزمایشی روی آزمودنی اعمال نمی‌شود و حرف B نشان می‌دهد که عمل آزمایشی روی آزمودنی اعمال شده‌است هر چه خط پایه نوسان و شیب کمتری داشته باشد برای تحلیل آیده آل تر است .

در نمودار فرضی که ابتدا در زمان‌های مختلف متغیر وابسته بدون اعمال شرایط آزمایش در زمان‌های مختلف اندازه‌گیری شده‌است (فاز A). سپس عمل آزمایشی اعمال شده و متغیر مختلف در زمان‌های مختلف اندازه‌گیری شده‌است (فاز B). در مرحله سوم، دومرتبه شرایط آزمایش حذف شده و مجدداً متغیر وابسته در زمان‌های مختلف اندازه‌گیری شده‌است.

روش تحقیق تک آزمودنی

یکی دیگر از جنبه‌های مهم در روش تحقیق تک آزمودنی این است که تغییر از یک حالت به حالت بعدی (مثلاً از A به B و یا بالعکس) معمولاً پس از یک دوره ثابت زمانی و یا تعدادی از مشاهدات انجام نمی‌شود. در عوض، این تغییر حالت بستگی به رفتار شرکت کننده (آزمودنی) دارد. به طور خاص، محقق منتظر می‌ماند تا زمانی‌که رفتار آزمودنی تقریباً به شرایط قبل از تغییر برگردد. به این کار گاهی استراتژی وضعیت پایدار گفته می‌شود.
ایده اصلی این استراتژی اینستکه وقتی وارد فاز بعدی می‌شویم که متغیر وابسته به حالت پایدار رسیده باشد.
به یاد بیاورید که ما در هنگام بحث درباره تحقیقات آزمایشی به طور کلی با همین اصل مواجه شدیم که شناسایی اثر یک متغیر مستقل وقتی مقدار داده‌های ناجور (نویز) کم باشد، آسان‌تر است.

مقالعه ای که در بالا آن را مطالعه فرمودید مربوط به بحث طرح تحقیق تک آزمودنی است،که تیم تحلیلی یونی تحلیل آن را برای شما عزیزان و پژوهشگران گرد آوری کرده است.

طرح تحقیق تک آزمودنی